Een kerk-pepermuntje

Het werd stil in de overvolle kerk - te stil - terwijl de dominee de preekstoel beklom. In zijn altijd glimlachende gezicht had hij de lippen samengeperst. Met beide handen omklemde hij het preekgestoelte. Op zijn kalende voorhoofd glommen kleine pareltje vocht. Zo overzag hij zijn kudde en gleed zijn blik langs de rijen. Alsof hij ieder nog eenmaal in de ogen wilde zien.

Opeens zag ik hem met dunne vleugeltjes neerdalen. Door een open kerkraam vloog hij naar binnen. Met een lage vlucht door het midden van de gemeente wist de wesp een scheiding tot stand te brengen. De ene helft van de gemeenteleden boog lichtelijk naar rechts. Het andere deel week een weinig naar links. De onrust was merkbaar. Op het ogenblik dat de dominee zijn preek begon, dook het vliegende wezentje de ouderlingenbank in. Als door een wesp gestoken, schoot één van de ouderlingen omhoog. Vanaf dat moment werd de pepermuntrol niet meer aan elkaar doorgegeven. De kerkscheuring was een feit.

Zangavond vol herinnering

Een halve eeuw later parkeren we de auto vlakbij een kerkje. Langs de laan staan hoge bomen. Hun wortels zijn onwrikbaar verankerd in de vaste grond. Twee dames met ieder een grijs knotje gaan het gebouw binnen. We stappen uit en volgen hun looprichting. Bij de ingang geeft de welkombroeder mijn vrouw en mij een liederenblad in handen voor de zangavond. Vertrouwde orgelklanken begeleiden ons bij het zoeken van een plekje tussen de verschillende aanwezige gezindten.

Na enkele liederen pakt de oudere zangleider zijn accordeon. Op zijn voorhoofd glinsteren kleine pareltjes vocht. Dan is daar de gedachte aan mijn oude dominee. Hij kon de kerkscheuring niet voorkomen die de vertrouwde grond onder mijn voeten doortrok. Mannenbroeders die - ieder met hun eigen ‘waarheid’ - elkaar voortaan als verre neven de rug toekeerden. Als tiener begreep ik die verdeeldheid niet. Inmiddels ben ik vele jaren wijzer. En na verschillende boeken erover te hebben gelezen, begrijp ik er nog minder van.

Doorgeven aan elkaar

Als de accordeonist langzaam de balg op het toetseninstrument uittrekt, versterkt de microfoon de aanzuigende lucht. Een diepe zucht stijgt in me op. De zoekende tiener mocht ondanks de mannenbroeders van toen vaste grond vinden in Hem die de ‘Waarheid’ is. De klanken zweven als een offer van aanbidding door de kerk omhoog. De hartverwarmende samenzang raakt bij mij een gevoelige snaar. Boven de kerkmuren uit zijn we als verschillende gezindten verbonden met elkaar in de Heere.

Mijn vrouw haalt tijdens de korte preek een rolletje KING pepermunt uit haar tasje en geeft het aan mij. Voordat ik zelf neem, geef ik het door aan mijn buurman en zijn vrouw. Ik schat zo in dat ze uit de zwaardere hoek van het reformatorische erf komen. Vervolgens gaat het kleiner wordende rolletje door naar een vrouw in het uniform van het Leger des Heils. Langzaam maar zeker zie ik het rolletje uit beeld verdwijnen …

Nawoord
In 2011 bezocht ik een bijeenkomst in Amersfoort over de 'kerkscheuring in oorlogstijd' (1944). Er waren veel oudere mannenbroeders aanwezig die het allemaal meegemaakt hadden. Het kerkverband van Maarten 't Hart zijn moeder was de kerk van mijn jeugd. Daar vond in 1967 een 'scheuring in vredestijd' plaats, waardoor de Vrijgemaakte- en Nederlands Gereformeerde kerken ontstonden. Het gebeuren raakte me als kind diep. De reikwijdte van de keuze die de vaderen destijds maakten, had ongevraagd ook zijn weerslag op het latere leven van hun (klein)kinderen. Na vele goede jaren in de evangelische kringen, kerken we sinds enkele jaren in de NGK. We voelen ons soms te kerkelijk voor de evangelischen en vaak te evangelisch voor de kerkelijke hoek. Toch is daar steeds het besef dat onze kerkmuren van tradities en dichtgetimmerde dogma's niet tot in de hemel reiken.